روش شناسی پژوهش در علوم انسانی

«گفتمان» یکی از پیچیده‎ترین مفاهیم عصرما است. تکثر معنایی و استفاده‎های متفاوت از این واژه، موجب شده که به راحتی نتوان مخرج مشترکی برای همة صورت‎های متفاوت آن پیدا کرد. با این وجود، گفتمان نقش محوری در تولید جهان اجتماعی، از جمله دانش، هویت‎، روابط اجتماعی و زندگی روز‎مره بازی می کند. بررسی دقیق گفتمان (به مثابه یک روش) نیازمند بررسی نسبت آن با سایر حوزه‎های معرفتی نظیر فلسفۀ زبان، جامعه‎شناسی و برخی تأملات پسامدرن و چگونگی وام‎گیری این حوزه از حوزه‎‎های معرفتی مذکور می باشد. کاربرد پرشمار واژة «گفتمان» و عدم تفکیک و غالباً نامشخص بودن معنای منظور، گویای این است که بیشتر کاربران به گسترۀ مفهومی و تنوع کاربردی این واژه در نظام‎های معرفتی مختلف التفات چندانی نداشته و گاه فهم عمیقی نیز از بُن‎مایه های فلسفی، معرفت شناختی، زبان‎شناختی و جامعه‎شناختی آن ندارند. این قبیل تعاملات ساده انگارانه، منجر به بدفهمی، کاربرد ناصواب، خلط مباحث، عدم تفکیک جنبه های نظری و روشی و... شده است. این نوشتار در صدد است تا در حد امکان به تنقیح نظریة گفتمان، بن‎مایه‎ها، رویکردها و نسبت آن با حوزه های معرفتی مختلف بپردازد و در این راه، به کاربرد دقیق‎تر آن در متون و محاورات علمی کمک کند.