روش شناسی پژوهش در علوم انسانی

فرضیه، حدسی درباره‌ی روابط بین متغیرهاست که اگر به درجه‌ی اعتبار برسد، تبدیل به نظریه می شود. ضرورت، جایگاه، ویژگی ها و انواع فرضیه ، محل بحث اندیشمندان است. در مکتب اقتصادی اسلام ـ که شهید صدر از آن به مذهب تعبیر می کند و برنامه‌ی کلی سعادت اقتصادی را در خود دارد ـ نیز ضرورت فرضیه، ویژگی ها و انواع آن نیاز به بررسی دارد. این تحقیق، به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقش فرضیه در کشف مذهب اقتصادی با تکیه بر دیدگاه های شهید صدر می پردازد. یافته های تحقیق نشان می دهد که طرح فرضیه در فقه جایگاه اساسی دارد و قابل چشم پوشی نیست. در مذهب اقتصادی اسلام نیز فرضیه ضرورت دارد. بر اساس دیدگاه شهید صدر، در کشف مستقیم، فرضیه طی پنج مرحله‌ی تجمیع، تفکیک، ترجیح، تدوین و ترکیب احکام شرعی به دست می آید. در کشف معکوس، فرضیه از مفاهیم اسلامی به دست می آید. این فرضیات، گزاره هایی باثبات، کلی، راهبردی و غیرانفعالی در برابر رفتار افراد است که از سنخ ساختارهایی چون نظریه‌ی توزیع و تولید، راهبردهایی چون تنوع مالکیت، و اهدافی چون عدالت اجتماعی (اقتصادی) است.