Humanities constitute the software of every civilization. Current humanities are proportionate to the structure and ideology of western world. Despite Islamic modern civilization's logical need of the Islamization of humanities, there some scholars who cast suspicion on the prospect of Islamic humanities. It is thus necessary to analyze and assess the theoretical challenges of Islamization of humanities.
Having focused on the viewpoints of the prominent Muslim philosopher, Allameh Misbah Yazdi and adopted a descriptive-analytic method, this paper goes to critically examine the religious challenges of "the possibility of Islamic humanities". "Minimal religiosity" or secularism which claims that religious data are too insufficient to produce science is the most significant challenges of the possibility of "Islamic humanities". In his explanation of the required foundations for the Islamization of humanities including religious principles, Ayatullah Misbah not only has answered the challenges, but also has shown how to present real samples of Islamic humanities; furthermore, he has insisted that religious science is a must.
Title :بررسی چالشهای دینشناختی درباره امکان تولید علوم انسانی اسلامی براساس دیدگاههای آیتالله مصباح یزدی*
Abstract:
علوم انسانی نرم افزار هر تمدنی است. علوم انسانی موجود متناسب با بافت فرهنگی و ایدئولوژی جهان غرب است. با وجود نیاز منطقی تمدن نوین اسلامی به اسلامی سازی علوم انسانی، برخی همچنان در امکان علوم انسانی اسلامی تشکیک می کنند. بدین روی، لازم است چالش های نظری اسلامی سازی علوم انسانی شناسایی، تحلیل و ارزیابی گردد. پژوهش حاضر با محوریت دیدگاه های فیلسوف برجسته جهان اسلام، علامه مصباح یزدی درصدد است با روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد انتقادی، چالش های دین شناختی «امکان علوم انسانی اسلامی» را بررسی کند. گرایش به «دین حداقلی» یا به تعبیر دیگر «سکولاریسم» و ادعای عدم کفایت داده های متون دینی برای تولید علم از مهم ترین چالش های دین شناختی امکان «علوم انسانی اسلامی» است. آیت الله مصباح یزدی با تبیین مبانی لازم برای اسلامی سازی علوم انسانی، از جمله مبانی دین شناختی، هم به این چالش های یادشده پاسخ گفته و هم با تأکید بر ضرورت علم دینی، راه را برای ارائة نمونه های عینی علوم انسانی اسلامی نشان داده است.
بلائيان، محمدرضا، 1386، «علم سکولار يا علم ديني؟»، معرفت، ش 121، ص 119-137.
بيات، عبدالرسول و همکاران، 1388، فرهنگ واژهها؛ درآمدي بر مکاتب و انديشههاي معاصر، چ سوم، تهران، مؤسسة انديشه و فرهنگ ديني.
حسيني، سيدحسين و محمدعلي محيطي اردکان، 1401، «بررسي چالشهاي معرفتشناختي امکان علوم اتساني اسلامي براساس ديدگاههاي آيتالله مصباح يزدي»، معرفت، ش 301، ص 15-26.
خسروپناه، عبدالحسين، 1388، مسائل جديد کلامي و فلسفه دين2، قم، مرکز بينالمللي ترجمه و نشر المصطفي.
خسروپناه، عبدالحسين، 1394، روش شناسي علوم اجتماعي، تحرير و تنظيم مهدي عاشوري، تهران، مؤسسة پژوهشي حکمت و فلسفه ايران.
دبيرخانه همايش مباني فلسفي علوم انساني، 1389، گفتوگو با علامه آيتالله مصباح، مباني فلسفي علوم انساني، گفتوگوها، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
رجبي، محمود، 1390، «امکان علم ديني»، معرفت فرهنگي اجتماعي، سال سوم، ش 8، ص 5ـ28.
سروش، عبدالکريم و ديگران، 1381، سنت و سکولاريسم، گفتار سکولاريسم، تهران، مؤسسة فرهنگي صراط.
سروش، عبدالکريم و ديگران، 1384، «سکولاريسم سياسي و سکولاريسم فلسفي»، بازتاب انديشه، ش 64، ص 21ـ31.
سوزنچي، حسين، 1389الف، معنا امکان و راهکارهاي تحقق علم ديني، تهران، پژوهشکدة مطالعات اجتماعي و فرهنگي.
سوزنچي، حسين، 1389ب، «امکان علم ديني، بحثي در چالشهاي فلسفي اسلاميسازي علوم انساني»، معرفت فرهنگي اجتماعي، سال اول، ش 4، ص 31ـ60.
شجاعي، محمدصادق، 1385، ديدگاههاي روانشناختي آيتالله مصباح يزدي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
شريفي، احمدحسين، 1393، مباني علوم انساني اسلامي، تهران، آفتاب توسعه.
شريفي، احمدحسين و محمدعلي محيطي اردکان، 1397، «روششناسي آيتالله مصباحيزدي در پاسخ به شبهات اعتقادي»، عيار پژوهش در علوم انساني، سال نهم، ش 2، ص 5ـ17.
مصباح يزدي محمدتقي، 1378، «رابطة ايدئولوژي و فرهنگ اسلامي با علوم انساني»، در: مجموعة مقالات وحدت حوزه و دانشگاه و بومي و اسلامي کردن علوم انساني، قم، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه.
ـــــ ، 1381، تهاجم فرهنگي، نگارش عبدالجواد ابراهيمي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1388، جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1391الف، پرسشها و پاسخها، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1391ب، پيشنيازهاي مديريت اسلامي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1393، چکيدهاي از انديشههاي بنيادين اسلامي، تدوين و نگارش حسينعلي عربي و محمدمهدي نادري قمي، چ هفتم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1394، پاسخ به جوانان پرسشگر، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
ـــــ ، 1395، رابطة علم و دين، چ سوم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
مصباح، علي، 1397، فلسفة علوم انساني (مجموعة دروس مرکز آموزش مجازي)، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
مطهري، مرتضي، 1386، علل گرايش به ماديگري، چ چهارم، تهران، صدرا.
ملکيان، مصطفي، 1381، راهي به رهايي، چ دوم، تهران، نگاه معاصر.
ميرسپاه، اکبر، 1372، «انقلاب انقلاب فرهنگي و اسلامي شدن رشتههاي علوم»، نور علم، ش 52-53، ص 305-320.
نبويان سيدمحمود، 1393، جستارهايي در باب دين و دنياي مدرن، چ دوم، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
Hoseini, Seyed hosein, Mohiti Ardakan, Mohammad Ali.(2024) A Study of Theological Challenges about the Possibility of Producing Islamic Humanities as per Ayatullah Misbah Yazdi's View. Ravesh Shenasi Pazhuhesh Dar Olum Ensani, 13(2), 59-74
Seyed hosein Hoseini; Mohammad Ali Mohiti Ardakan."A Study of Theological Challenges about the Possibility of Producing Islamic Humanities as per Ayatullah Misbah Yazdi's View". Ravesh Shenasi Pazhuhesh Dar Olum Ensani, 13, 2, 2024, 59-74
Hoseini, S, Mohiti Ardakan, M.(2024) 'A Study of Theological Challenges about the Possibility of Producing Islamic Humanities as per Ayatullah Misbah Yazdi's View', Ravesh Shenasi Pazhuhesh Dar Olum Ensani, 13(2), pp. 59-74
Hoseini, S, Mohiti Ardakan, M. A Study of Theological Challenges about the Possibility of Producing Islamic Humanities as per Ayatullah Misbah Yazdi's View. Ravesh Shenasi Pazhuhesh Dar Olum Ensani, 2024; 13(2): 59-74