Pages:
31-54
Receive Date: 2025/11/10
Accept Date: 2025/11/10
Abstract:
Normative and descriptive Islamic sciences face limitations in attaining intuitive knowledge (ilm-e hozuri) and primary self-evident truths. This limitation can be addressed by proposing "probabilistic knowledge" (ma'refat-e ehtemali). Acquiring knowledge in these areas necessitates explaining the nature, evidence for validity, instances, and function of probabilistic knowledge. This article addresses these four questions. According to the research findings, probabilistic knowledge is a form of knowledge distinct from intuitive knowledge and self-evident truths; it relies on gradual cognitive progression and culminates in certainty or degrees lower than certainty. This type of cognition possesses scientific, practical, and ethical value. Its scientific value stems from the synoptic knowledge (ilm-e ejmali) that provides coherence between this knowledge and non-probabilistic knowledge, as well as other probabilistic knowledge. Its practical value can be explained through three arguments: "the principle of blockage" (ensedad), "the rule of sufficiency" (qā'edat-e meysur), and the "principle of continuance" (estishab). The ethical value of probabilistic knowledge arises from the proportionality among the elements of voluntary action in the process of knowledge acquisition. Instances of probabilistic knowledge include narrative knowledge, sensory cognitions, and probabilistic intuitive knowledge. Probabilistic knowledge is applicable in Islamic sciences both as a source and method for normative, policy-oriented, and scientific theorizing, and as the subject and locus of agency, encompassing the formation of information, expectations, choices, and behaviors.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :کاوشی در ماهیت، اعتبار، مصادیق و کاربرد معرفت احتمالی
Abstract:
علوم اسلامی هنجاری و توصیفی در دستیابی به علوم حضوری و بدیهیات اولیه با محدودیتهایی مواجهاند. این محدودیت را میتوان با پیشنهاد «معرفت احتمالی» پاسخ داد. کسب معرفت در این دانشها نیازمند تبیین ماهیت، ادلة اعتبار، مصادیق و کارکرد معرفت احتمالی است. در این مقاله، به این چهار پرسش پاسخ داده شده است. طبق یافتههای تحقیق، «معرفت احتمالی» شناختی متفاوت از علم حضوری و بدیهیات است که بر حرکت شناختی تدریجی تکیه دارد و به یقین یا درجاتی پایینتر از آن منتهی میشود. این نوع شناخت دارای ارزش علمی، عملی و اخلاقی است. ارزش علمی آن ناشی از علم اجمالی است که انسجام معرفت را با معرفتهای غیراحتمالی و سایر معرفتهای احتمالی فراهم میسازد. ارزش عملی را میتوان با سه دلیل «انسداد»، «قاعدة میسور» و اصل «استصحاب» تبیین کرد. ارزش اخلاقی معرفت احتمالی نیز از تناسب میان ارکان فعل اختیاری در جریان کسب معرفت ناشی میشود. مصادیق معرفت احتمالی شامل معرفتهای نقلی، شناختهای حسی و معرفتهای شهودی احتمالی است. معرفت احتمالی، هم بهعنوان منبع و روش نظریهپردازی هنجاری، سیاستی و علمی، و هم بهعنوان موضوع و موضع کنشگری شامل شکلگیری اطلاعات، انتظارات، انتخابها و رفتارها در علوم اسلامی قابل استفاده است.
References:
- آذر، عادل و فرجی، حجت (1389). علم مدیریت فازی. چ چهارم. تهران: مؤسسة کتاب مهربان نشر.
- اتفیلد، کلیفورد و دیگران (1376). انتظارات عقلایی در اقتصاد کلان. ترجمة بهزاد هنری، تهران: سازمان برنامه و بودجه.
- انصاری، مرتضی (1428ق). فرائد الاصول. چ نهم. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
- جابری، علی و قاسمی اصل، محمدجواد (1394). تحلیل جایگاه استقراء در روش شهید صدر در اقتصاد اسلامی. معرفت اقتصاد اسلامی، 6(12)، ص65-86.
- جابری، علی و قاسمی اصل، محمدجواد (1395). نظریة استقراء و آثار آن در اندیشة دینی شهید صدر. معارف منطقی، 2(3)، ص7-32.
- جابری، علی و قاسمی اصل، محمدجواد (1399). نقش معرفتهای موضوعی در نظریهپردازی در علم اقتصاد اسلامی بر مبنای آراء شهید صدر. معرفت اقتصاد اسلامی، 12(23)، ص109-127.
- چاونس، برنارد (1390). اقتصاد نهادی. ترجمة محمود متوسلی و دیگران. تهران: دانشگاه تهران.
- حسینزاده، محمد (1394). معرفتشناسی در قلمرو گزارههای پسین. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- خراسانی، محمدکاظم (1426ق). کفایة الأصول. چ سوم. قم: مؤسسۀ آلالبیت(ع) لاحیاء التراث.
- سوری، علی (1386). نظریة بازیها و کارکردهای اقتصادی. تهران: نور علم.
- صدر، سیدمحمدباقر (1402ق). الأسس المنطقیة للأستقراء. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
- صدر، سیدمحمدباقر (1382). اقتصادنا. چ دوم. قم: بوستان کتاب.
- صدر، سیدمحمدباقر (1426ق) بحوث فی علم الأصول. ط الثانیه. تقریر سیدمحمود هاشمی. قم: مجمع العلمی للشهید الصدر.
- صدوق، محمدبنعلی (بیتا). علل الشرائع. قم: داوری.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1377). اصول فلسفه و روش رئالیسم. پاورقی مرتضی مطهری. چ ششم. تهران: صدرا.
- عبداللهی، مهدی (1396). انسجامگروی در توجیه با تأکید بر آراء کیث لرر. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- قاسمی، وحید (1389). سیستمهای استنباط فازی و پژوهشهای اجتماعی. تهران: جامعهشناسان.
- قاسمی اصل، محمدجواد (1397الف). بررسی و تحلیل مبانی مشروعیت سیاستگذاری در اقتصاد اسلامی. کاوشی نو در فقه، 25(93)، ص33-60.
- قاسمی اصل، محمدجواد (1397ب). قواعد رفتاری در اقتصاد اسلامی؛ مفهوم، ویژگیها، رویکردهای نظری و مبانی عملی. پژوهشنامه سبک زندگی، 4(7)، ص41-64.
- قاسمی اصل، محمدجواد (1397ج). تبیین ملاک ارزش اخلاقی، مبتنی بر تناسب بین ارکان فعل اختیاری. معرفت اخلاقی، 9(24)، ص35-51.
- قاسمی اصل، محمدجواد (1400). استظهار؛ سازوکار نظریهپردازی در علوم رفتاری اسلامی. روششناسی پژوهش در علوم انسانی، 12(23)، ص5-24.
- کلانتری، علیاکبر (1376). حکم ثانوی در تشریع اسلامی. قم: بوستان کتاب.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. چ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مصباح یزدی، محمدتقی (1370). دروس فلسفة اخلاق. چ دوم. تهران: اطلاعات.
- مصباح یزدی، محمدتقی (1394). آموزش فلسفه. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصباح، مجتبی (1390). احتمال معرفتشناختی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مظفر، محمدرضا (1380). اصول الفقه. قم: بوستان کتاب.
- مظفر، محمدرضا (1420ق). المنطق. قم: دارالفکر.
- مکارم شیرازی، ناصر (1411ق). القواعد الفقهیه. چ سوم. قم: مدرسة الامام علی بن ابیطالب.
- موسوی خمینی، سیدروحالله (1382ق). تهذیب الاصول. قم: اسماعیلیان.
- نائینی، محمدحسین (1429ق). فوائد الاصول. چ نهم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
- واسطی، عبدالحمید (1388). نگرش سیستمی به دین. چ دوم. مشهد: مؤسسة مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی.
- وبر، ماکس (1385). اخلاق پروتستانی و روح سرمایهداری. چ سوم. تهران: علمی و فرهنگی.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Jaberi, Ali, ghasemi asl estahbanati, Mohammad javad.(2025) An Inquiry into the Nature, Validity, Instances, and Application of Probabilistic Knowledge. Ravesh Shenasi Pazhuhesh Dar Olum Ensani, 14(2), 31-54 https://doi.org/10.22034/pajohesh.2025.5002425
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ali Jaberi; Mohammad javad ghasemi asl estahbanati."An Inquiry into the Nature, Validity, Instances, and Application of Probabilistic Knowledge". Ravesh Shenasi Pazhuhesh Dar Olum Ensani, 14, 2, 2025, 31-54
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Jaberi, A, ghasemi asl estahbanati, M.(2025) 'An Inquiry into the Nature, Validity, Instances, and Application of Probabilistic Knowledge', Ravesh Shenasi Pazhuhesh Dar Olum Ensani, 14(2), pp. 31-54
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Jaberi, A, ghasemi asl estahbanati, M. An Inquiry into the Nature, Validity, Instances, and Application of Probabilistic Knowledge. Ravesh Shenasi Pazhuhesh Dar Olum Ensani, 2025; 14(2): 31-54