بازاندیشی آثار و اندیشه های دانشمندان تأثیرگذار در تولید و توسعه علم، به ویژه واکاوی اصول و روش تحقیق اندیشمندان مسلمان، نقش بسیاری در شکل گیری و هدایت نهضت تولید علم در ایران اسلامی دارد. ابوریحان بیرونی و ابن خلدون دو تن از دانشمندان صاحب سبک و بینش ژرف در حوزه علوم انسانی، مطالعات جامعه شناسی و مردم شناسی هستند که با اصول و روش تحقیق خاص خود، و خلق آثار مکتوب به شیوه مقایسه ای، تطبیقی، تاریخی، عقلی، استقرایی و تجربی در عصر خود، گفتمان جدیدی را در این حوزه پدید آوردند. این پژوهش، با رویکرد نظری و تحلیلی به واکاوی این پرسش می پردازد که مطالعات و پژوهش های بیرونی و ابن خلدون بر چه اصول و روشی مبتنی هستند. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد که هر دو، در مبانی نظری و اصول پژوهش به اصل رعایت بی طرفی علمی، دوری از تعصب، امانت داری و واقع بینی پایبندی بودند و در روش تحقیق از روش قیاسی، مقایسه، مشاهده، استقراء، نقادی، عقلی، برهانی، آماری، ریاضی و ادراک شهودی بهره برده اند. هر چند تفاوت هایی میان آین دو در روش تحقیق به چشم می خورد.