روش شناسی پژوهش در علوم انسانی

تحقق معرفت در علوم اسلامی هنجاری و توصیفی که در دستیابی به علوم حضوی و بدیهیات اولیه با محدودیت مواجه است، نیازمند تبیینی است که ماهیت، اعتبار، مصادیق و کارکرد چنین معرفتی را نشان دهد. مقاله حاضر، با پیشنهاد «معرفت احتمالی معتبر»، به‌دنبال پاسخ به این دغدغه‌ها است. طبق یافته‌های تحقیق، معرفت احتمالی، شناختی غیر از علم حضوری و بدیهیات و متکی‌به حرکت شناختی تدریجی است که به یقین و درجات کمتر از آن منجر می‌شود. این‌گونه‌ی شناخت، ارزش علمی، عملی و اخلاقی دارد. ارزش علمی، ناشی از علم اجمالی است که انسجام معرفت‌ با معرفت‌های غیر احتمالی و سایر معرفت‌های احتمالی به‌دست می‌دهد. ارزش عملی را می‌توان با سه دلیل انسداد، قاعده میسور و اصل استصحاب تبیین کرد. ارزش اخلاقی معرفت احتمالی، از تناسب بین ارکان فعل اختیاری در جریان کسب معرفت ناشی می‌شود. مصادیق معرفت احتمالی، شامل معرفت‌های نقلی، شناخت‌های حسّی و معرفت‌های شهودی احتمالی است. معرفت احتمالی، به عنوان منبع و روش نظریه‌پردازی هنجاری، سیاستی و علمی یا به عنوان موضوع و موضع کنشگری شامل شکل‌گیری اطلاعات، انتظارات، انتخاب‌ها و رفتارها در علوم اسلامی قابل استفاده است.